Zaburzenia lękowe dotykają milionów osób na całym świecie, niezależnie od płci, wieku czy stylu życia. Objawy cechujące tę grupę zaburzeń mogą być bardzo różnorodne i znacznie obniżać jakość życia. Stałe odczuwanie lęku i napięcia prowadzi do cierpienia psychicznego i paraliżuje wiele obszarów życia borykających się z nimi pacjentów. W tym artykule wyjaśnimy, jakie rodzaje zaburzeń lękowych są najczęściej diagnozowane i jakie symptomy im towarzyszą.
Lęk niejedno ma imię, a objawy zaburzeń lękowych mogą przybierać bardzo różne formy, w zależności od ich rodzaju. Poniżej przedstawiamy najczęściej występujące rodzaje zaburzeń lękowych.
Zespół lęku uogólnionego (ang. GAD – Generalized Anxiety Disorder) charakteryzuje się ciągłym poczuciem lęku, który pojawia się nawet w sytuacjach, które nie wiążą się z żadnym zagrożeniem. Pacjenci z tym zaburzeniem mają tendencję do czarnowidzenia. Uznają stałe, niekontrolowane zamartwianie się i tworzenie negatywnych scenariuszy za sposób na przygotowanie się do nadchodzącego nieszczęścia i uchronienie się przed nim. W efekcie żyją w stanie chronicznego niepokoju, co przekłada się na ich codzienne funkcjonowanie. Osoby z GAD przez odczuwany lęk rezygnują z aktywności czy pasji, a niekiedy doświadczają wykluczenia społecznego.
Fobie specyficzne to jedno z najczęstszych zaburzeń lękowych, które według szacunków może dotyczyć nawet 20% populacji. Osoby cierpiące na fobie specyficzne odczuwają nieuzasadniony lęk w określonych sytuacjach lub przy kontakcie z konkretnym bodźcem – przedmiotem lub zwierzęciem. Co więcej, już samo myślenie o obiekcie lęku może wywołać niepokój i dyskomfort. Występowanie fobii prowadzi więc do usilnego unikania go. Do najpopularniejszych fobii należy klaustrofobia – lęk przed ciasnymi przestrzeniami, jej przeciwieństwo, czyli agorafobia – lęk przed otwartą przestrzenią, arachnofobia – lęk przed pająkami, akrofobia – lęk przed wysokością czy aichmofobia – lęk przed igłami.
Fobia społeczna zabiera osobom na nią cierpiącym radość z kontaktów z ludźmi. Wiąże się z występowaniem silnego i niekontrolowanego lęku lub dyskomfortu w różnych sytuacjach społecznych. Może dotyczyć nawiązywania nowych znajomości, spotkań towarzyskich, wystąpień przed grupą, a nawet jedzenia i picia w miejscach publicznych. Jest to związane ze strachem przed kompromitacją, zawstydzeniem, odrzuceniem, negatywną oceną ze strony innych. Lęk może pojawiać się nawet w kontakcie z wąską grupą lub pojedynczymi osobami. Czasem ten rodzaj fobii mylony jest z przesadną nieśmiałością, jednak w jej przypadku objawy stają się dużo bardziej nasilone i odczuwalne. Pacjenci dotknięci tym zaburzeniem często rezygnują zupełnie z prowadzenia życia towarzyskiego i wybierają aktywności lub zawody, które nie wymagają kontaktu z innymi ludźmi.
Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (ang. OCD – Obsessive Compulsive Disorder), nazywane także nerwicą natręctw, to zaburzenie psychiczne, które przejawia się występowaniem natrętnych myśli i zachowań przymusowych, nazywanych obsesjami i kompulsjami. Mają one charakter nawracający i mogą przybierać formę rytuałów. Osoby dotknięte OCD pod wpływem powracających myśli czują silny przymus wykonywania pewnych czynności, takich jak liczenie, sprawdzanie czy mycie (np. rąk). Wypełnienie rutyny ma na celu neutralizację niechcianej myśli i przyniesienie ulgi, jednak jedynie pogłębia problem. Dezorganizuje codzienne życie i sprawia dyskomfort, ale każda próba przeciwstawienia się obsesjom czy kompulsjom rodzi niepokój, a nawet cierpienie psychiczne. Pacjenci zwykle zdają sobie sprawę z irracjonalności tych zachowań i przesadnych reakcji, jednak nie mogą ich kontrolować.
Więcej o zaburzeniach obsesyjno-kompulsyjnych przeczytać można w naszym artykule: Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (OCD): objawy i skuteczne metody radzenia sobie i leczenia
Zespół lęku panicznego to zaburzenie psychiczne o charakterze napadowym, które nie musi mieć żadnej przyczyny. Osoby borykające się z nim doznają silnego i nagłego lęku, nad którym nie mogą zapanować. Brak konkretnego bodźca sprawia, że wystąpienia ataku nie można przewidzieć ani mu przeciwdziałać. Cechuje się on dodatkowo bardzo szybkim narastaniem objawów fizycznych, które potęgują poczucie braku kontroli. Podczas napadu pacjenci doświadczają symptomów, które mogą zostać pomylone z zawałem serca czy udarem – skarżą się na kołatanie serca, kłucie w klatce piersiowej, uczucie drętwienia rąk czy nóg, zawroty głowy, nudności. Tworzy to błędne koło, ponieważ przemijający atak paniki nie zostawia uszczerbku na zdrowiu fizycznym, jednak osoba, która go doświadczyła, zaczyna bać się samego lęku. Zjawisko to nazywane jest lękiem antycypacyjnym. Negatywnie wpływa on na niemal każdą sferę życia – osoby z zespołem lęku panicznego rezygnują z wielu aktywności, przebywania w miejscach publicznych, rozwijania pasji czy kariery, unikając sytuacji stresowych w obawie przed doznaniem napadu.
Zespół stresu pourazowego (ang. PTSD – Post Traumatic Stress Disorder) jest odpowiedzią psychiki na silny stres lub przeżytą traumę. Często doświadczenia, które prowadzą do rozwoju tego zaburzenia, dotyczą bliskiego kontaktu ze śmiercią, wypadków, przeżyć wojennych, poważnych chorób, przemocy, klęsk żywiołowych, wykorzystania na tle seksualnym. Nie muszą odnosić się do osoby, która doświadcza zespołu stresu pourazowego, ale jej bliskich. Warto wiedzieć, że objawy PTSD nie występują od razu, a zwykle po około miesiącu po traumatycznym wydarzeniu. Pacjenci doświadczają natrętnych wspomnień z nim związanych, starając się jednocześnie unikać bodźców, które przypominają im o negatywnych przeżyciach. Nieprzepracowana trauma pozostawia jednak trwały ślad i nie pozwala się uwolnić osobom, które się z nią zmagają.
W naszym artykule przedstawiliśmy najczęściej diagnozowane rodzaje zaburzeń lękowych oraz symptomy, które mogą świadczyć o ich występowaniu. Osoby, które borykają się z tego typu zaburzeniami powinny skorzystać z pomocy psychoterapeuty, który pomoże im odnaleźć źródło lęku oraz zrozumieć jego przyczyny.
W przypadku zaburzeń lękowych najczęściej podejmowaną formą terapii jest terapia poznawczo-behawioralna. Skupia się ona na odnalezieniu alternatywnych sposobów radzenia sobie z niepokojem, nauce kontrolowania emocji oraz modyfikowania negatywnych wzorców. Zwykle leczenie lęku jest procesem, który wymaga od pacjentów cierpliwości i zaangażowania. Różne rodzaje zaburzeń lękowych mogą wymagać odmiennego podejścia, jednak podjęcie psychoterapii jest kluczowe, aby pomóc im przywrócić komfort i satysfakcję z życia.