Osobowość borderline – co to jest i jak się objawia?

Osobowość borderline (ang. borderline personality disorder) znana jest także jako osobowość z pogranicza lub chwiejna emocjonalnie. Nazywana jest często zaburzeniem osobowości współczesnych czasów. Występuje zwykle u młodych osób dorosłych i cechuje się wyjątkową niestabilnością w zachowaniach oraz samopoczuciu pacjentów, którzy mają problemy z normalnym funkcjonowaniem na wielu płaszczyznach życia. Co to jest borderline, jakie są jego objawy i możliwości leczenia? Na te pytania odpowiadamy w naszym artykule.

Osobowość borderline – co to jest?

Terminem borderline określane jest występowanie u pacjentów grupy cech, które obejmują zachowania nerwicowe oraz psychotyczne. Dotkniętym tym zaburzeniem osobom towarzyszą stałe wahania nastroju oraz zmiany w postrzeganiu siebie i otoczenia, wyznawanych wartości, a nawet zainteresowań. Ten rodzaj niestabilności może prowadzić do uczucia chronicznego zmęczenia, nasilenia obajwów lękowych i depresyjnych. Pacjenci o osobowości borderline mogą doświadczać problemów w codziennym życiu, które wpływają na jego jakość. Osoby z zaburzeniami osobowości typu borderline mają problemy z budowaniem zdrowych relacji. Nawiązywane przez nich kontakty mają charakter intensywny i niestabilny, przez co często popadają w kryzysy emocjonalne. Co ciekawe, czasem z sukcesem realizują się w życiu zawodowym, a ich przypadłość nie stanowi przeszkody w rozwijaniu kariery. Niemniej jednak, borderline to bardzo poważne zaburzenie natury psychicznej, które długofalowo wpływa na funkcjonowanie jednostki i wymaga podjęcia wieloaspektowego leczenia, opierającego się na łączeniu różnych metod terapeutycznych.

Osobowość borderline – co to jest i skąd się bierze?

Przyczyny zaburzenia osobowości typu borderline nie są do końca znane i mogą wynikać z kombinacji czynników biologicznych, psychologicznych i środowiskowych. Osoby, w których rodzinie diagnozowane było to zaburzenie, są obarczone większym ryzykiem jego wystąpienia. Możliwy jest także rozwój borderline w przypadku pacjentów, którzy doznali zmian w strukturze i funkcjonowaniu mózgu.

Za częstą przyczynę zaburzenia osobowości borderline podaje się traumy lub szczególnie trudne doświadczenia przebyte w dzieciństwie. Dorastanie w niestabilnym środowisku, rodzinach dysfunkcyjnych, gdzie występują zaniedbania, przemoc fizyczna, emocjonalna czy seksualna, a brak wsparcia i stabilnych relacji, może prowadzić do rozwoju borderline u dzieci.

Na wystąpienie borderline narażone są także osoby o specyficznych cechach osobowości i temperamencie. Dotyczy to zwłaszcza pacjentów wysokowrażliwych, którzy mają kłopoty z regulacją emocji oraz tych, którzy wykazują problemy w sferze tożsamości. Trudności z jej określeniem i utrzymaniem mogą być zarówno przyczyną, jak i objawem borderline. Zmienność w postrzeganiu własnej osoby może natomiast prowadzić do wchodzenia w niestabilne relacje i podejmowania pochopnych decyzji życiowych i przyczyniać się do nasilenia objawów choroby.

Choroba borderline – objawy

Do głównych objawów borderline zaliczamy:

• Zniekształcony obraz samego siebie, niejasne cele lub zmienne preferencje – osoby dotknięte tym schorzeniem mają trudności z ustaleniem trwałego poczucia tożsamości, co prowadzi do częstych zmian w ich przekonaniach, wartościach i priorytetach.
• Niestabilność emocjonalną – osoby cierpiące na zaburzenie osobowości borderline często doświadczają nagłych i intensywnych zmian nastroju, które mogą trwać od kilku godzin do nawet kilku dni.
• Impulsywność i skłonność do ryzykownych zachowań – pacjenci z borderline mogą wykazywać skłonność do podejmowania nieprzemyślanych i ryzykownych działań, takich jak niekontrolowane wydawanie pieniędzy, niebezpieczne zachowania seksualne, nadużywanie substancji psychoaktywnych, samookaleczanie czy próby samobójcze.
• Trudności w relacjach interpersonalnych – związki osób zaburzonych z innymi ludźmi są często bardzo burzliwe, obarczone częstymi konfliktami i gwałtownymi zmianami w postrzeganiu innych (idealizacja lub dewaluacja).
• Poczucie pustki – pacjenci często odczuwają wewnętrzną pustkę, wypalenie i mają trudności z określeniem własnej tożsamości.
• Intensywny lęk przed porzuceniem – osoby z borderline mogą wykazywać skrajne reakcje na realne lub wyimaginowane porzucenie, co prowadzi do desperackich prób uniknięcia samotności i regulacji występującego napięcia.
• Dysocjację i paranoiczne myśli – w sytuacjach stresowych pacjenci z zaburzeniem borderline mogą doświadczać objawów dysocjacyjnych (uczucie oderwania od rzeczywistości) lub paranoicznych myśli.

Co istotne, objawy borderline nie są jednolite i mogą różnić się w zależności od danego pacjenta oraz stopnia zaawansowania zaburzenia.

Zaburzenia borderline – możliwości leczenia

Leczenie borderline jest możliwe i może przynosić zadowalające rezultaty, o ile zostaną wdrożone odpowiednie metody. Zwykle, aby uzyskać w pełni satysfakcjonujące efekty, konieczne jest połączenie kilku technik terapeutycznych, a w wielu przypadkach także wprowadzenie terapii farmakologicznej. Podstawą leczenia jest jednak podjęcie terapii w gabinecie psychoterapeuty. Rodzaje terapii, które można zastosować w pracy z osobami z zaburzeniami osobowości borderline obejmują:

• terapię psychodynamiczną, która skupia się na zrozumieniu i rozwiązaniu wewnętrznych konfliktów pacjenta, analizując przeszłe doświadczenia i wzorce relacji, które wpływają na obecne zachowania,
• terapię dialektyczno-behawioralną (DBT), która skupia się na osobistych problemach pacjenta i na rozwijaniu umiejętności radzenia sobie z bieżącymi trudnościami,
• terapię schematów, opierającą się na identyfikowaniu i modyfikowaniu negatywnych wzorców myślenia, emocji i zachowań, które rozwijają się we wczesnym dzieciństwie,
• terapię poznawczo-behawioralną (CBT), której zadaniem jest pomoc w zrozumieniu i zmianie negatywnych myśli i zachowań, identyfikacji i modyfikacji dysfunkcyjnych przekonań, które wpływają na zachowania oraz rozwijaniu umiejętności radzenia sobie z problemami,
• terapię opartą na mentalizacji (MBT), która pomaga pacjentom zrozumieć i interpretować własne myśli oraz uczucia, a także myśli i uczucia innych osób i to, jak wpływają one na zachowanie pacjenta,
• terapię akceptacji i zaangażowania (ACT), używającą technik uważności i wartości, aby pomóc pacjentom radzić sobie z uczuciami, a także nauczyć ich akceptacji trudnych emocji oraz angażowania się w wartościowe działania mimo ich odczuwania.

Jak wspominaliśmy, psychoterapia może zostać wzbogacona o farmakoterapię. Przyjmowanie leków antydepresyjnych, stabilizatorów nastroju lub leków przeciwpsychotycznych może pomóc w łagodzeniu objawów depresji, lęku, redukcji impulsywności lub niwelowaniu zachowań dysocjacyjnych lub paranoicznych.

Wielu pacjentów, u których zdiagnozowane zostało zaburzenie osobowości z pogranicza, uczęszcza także na spotkania grup wsparcia dla osób z tą przypadłością. Daje im to poczucie przynależności i akceptacji występujących trudności, a na spotkaniach mogą ćwiczyć swoją uważność, tolerancję na stres czy umiejętności interpersonalne.

Niekiedy borderline przybiera niebezpieczną i autodestrukcyjną formę, objawiając się zachowaniami autoagresywnymi lub próbami samobójczymi. W takim przypadku konieczne jest szpitalne leczenie psychiatryczne, które zapewni pacjentowi bezpieczeństwo i doprowadzi do poprawy jego stanu.

Osobowość borderline – co to jest? Podsumowanie

Zaburzenie osobowości z pogranicza jest złożonym i poważnym odchyleniem psychicznym. Objawy borderline koncentrują się na wysokiej niestabilności emocjonalnej, impulsywności oraz trudnościach w relacjach interpersonalnych. Jego przyczyny są wieloaspektowe i obejmują kombinację genetycznych, neurobiologicznych oraz środowiskowych czynników, jak traumatyczne doświadczenie czy niestabilne warunki wychowania i życia rodzinnego.

Podjęcie leczenia w gabinecie psychoterapeuty może znacząco poprawić jakość życia pacjenta oraz wyciszyć objawy borderline poprzez naukę zarządzania emocjami oraz relacjami. Holistyczne podejście do zaburzenia, które łączy różne metody terapeutyczne wraz z farmakoterapią, daje największe szanse na skuteczne leczenie tej przypadłości oraz przywrócenie pacjentowi balansu psychicznego w codziennym funkcjonowaniu.