Zespół Aspergera – co to jest? Objawy u dzieci i nastolatków

Zespół Aspergera (ang. Asperger’s Syndrome) to zaburzenie zaliczające się do grupy zaburzeń autystycznych (ASD). Najczęściej diagnozowane jest we wczesnym dzieciństwie, gdy rodzice lub opiekunowie dziecka zauważają jego atypowe zachowanie. Asperger, w większości przypadków, dotyczy płci męskiej i charakteryzuje się całym wachlarzem objawów, określonych reakcji i trudności, jakie przejawiają pacjenci. Co to jest Asperger i jakie są jego przyczyny, objawy i możliwości leczenia?

Asperger – co to właściwie jest?

Zespołem Aspergera nazywane jest całościowe zaburzenie rozwojowe, które charakteryzuje się specyficznymi trudnościami w zakresie komunikacji społecznej i zachowań. Osoby cierpiące na to zaburzenie wykazują dość nietypowe problemy, np. z akceptowaniem zmian czy odczytywaniem emocji innych osób. Mają zwykle bardzo wąski obszar zainteresowań lub przejawiają obsesyjną fascynację określoną tematyką. Co więcej, pacjenci z Aspergerem mogą przy tym cechować się wysokim poziomem inteligencji, ale mieć mieć trudności w rozumieniu norm społecznych i wdrażaniu wskazówek uzyskiwanych z otoczenia.

Możliwe przyczyny występowania zespołu Aspergera

Przyczyny zespołu Aspergera, podobnie jak innych zaburzeń ze spektrum autyzmu, nie są w pełni poznane. Uważa się, że zaburzenie to jest wynikiem złożonej interakcji czynników genetycznych i środowiskowych.

Asperger często pojawia się wśród członków jednej rodziny, stąd przypuszczenia, że genetyka odgrywa kluczową rolę w jego rozwoju. Pod uwagę brane są również czynniki prenatalne (czyli pojawiające się w okresie ciąży) oraz okołoporodowe. Niektóre infekcje wirusowe, długotrwały stres czy przyjmowane przez ciężarną leki mogą zwiększyć ryzyko wystąpienia zaburzeń autystycznych u dziecka. Pojawienie się komplikacji przy porodzie, zwłaszcza tych, które prowadzą do niedotlenienia mózgu noworodka, również mogą potęgować zagrożenie pojawienia się zaburzeń rozwojowych.

Inną możliwą przyczyną są anomalie w budowie mózgu. Osoby dotknięte zespołem Aspergera wykazują różnice w strukturach tego organu – zwłaszcza w obszarach związanych z komunikacją i interakcjami społecznymi. Dodatkowo, u pacjentów obserwuje się różnice w aktywności mózgu podczas wykonywania zadań poznawczych.
Poznanie mechanizmów powstawania zaburzeń rozwojowych jest przedmiotem wielu badań, których celem jest wypracowanie lepszych metod diagnozowania i wsparcia osób z zespołem Aspergera.

Zespół Aspergera – objawy u dzieci

Do typowych objawów zespołu Aspergera u dzieci zaliczamy:

we wczesnym dzieciństwie (przed ukończeniem 2. roku życia):

• brak reagowania na mowę,
• niechęć do kontaktu fizycznego z rodzicami,
• nieutrzymywanie kontaktu wzrokowego,
• słaba lub wzmożona reakcja na bodźce zmysłowe,
• przywiązanie do określonego przedmiotu (np. jednej zabawki),
• skupianie uwagi na określonym typie przedmiotów, kształcie (np. kołach).

wieku przedszkolnym i szkolnym:

• tiki nerwowe, ruchy mimowolne,
• nadpobudliwość ruchowa,
• problemy z zasypianiem, bezsenność,
• problemy w nawiązywaniu i utrzymywaniu przyjaźni,
• niechęć do kontaktów z rówieśnikami i podejmowania działań w grupie, preferowanie samotnych aktywności,
• trudności ze zrozumieniem emocji innych osób,
• trudności w wyrażaniu własnych uczuć i nazywaniu ich,
• nierozumienie żartów, ironii, dosłowne traktowanie wypowiedzi innych,
• powtarzalne zachowania i zainteresowania (np. obsesyjne zbieranie informacji na konkretny temat),
• niechęć do zmian na różnych płaszczyznach.

Zespół Aspergera – objawy u nastolatków

Chociaż symptomy, które świadczą o zaburzeniach autystycznych obserwuje się najczęściej około drugiego roku życia dziecka, mogą zostać rozpoznane także w wieku nastoletnim i u osób dorosłych. Zdarza się, że trudności w funkcjonowaniu w społeczeństwie lub inne objawy zespołu Aspergera były bagatelizowane na wcześniejszym etapie życia, jednak ich nasilenie w późniejszym wieku zmusza do podjęcia diagnostyki.

U nastolatków objawy zespołu Aspergera mogą obejmować:

• zwiększoną świadomość w kwestii swojej odmienności, co może prowadzić do lęku i rozwoju depresji,
• trudności w relacjach rówieśniczych, w tym problemy z nawiązywaniem głębszych relacji i długotrwałych przyjaźni,
• skupienie na wąskiej i często nietypowej grupie zainteresowań, które mogą pochłaniać dużo czasu i energii,
• problemy z adaptacją do zmieniających się oczekiwań społecznych i edukacyjnych,
• możliwość pojawienia się trudności z planowaniem i organizacją zadań.

W tym miejscu warto zaznaczyć, że zespół Aspergera to spektrum, co oznacza, że występowanie poszczególnych objawów oraz ich nasilenie może różnić się między pacjentami.

Leczenie zespołu Aspergera

Podjęcie psychoterapii z osobami dotkniętymi zaburzeniami autystycznymi ma im pomóc w rozwijaniu umiejętności społecznych, zdolności komunikacyjnych oraz radzeniu sobie z wyzwaniami dnia codziennego.

W przypadku najmłodszych, stosowane są różne metody terapii – od integracji sensorycznej i muzykoterapii, poprzez pracę z logopedą, aż po psychoterapię w gabinecie psychologa. Praca z dziećmi z zespołem Aspergera nastawiona jest na:

• modyfikację niepożądanych zachowań i naukę nowych, bardziej adaptacyjnych umiejętności poprzez techniki pozytywnego wzmacniania,
• rozwijanie umiejętności werbalnych i niewerbalnych, w tym lepszego zrozumienia i używania języka w kontekście społecznym,
• naukę nawiązywania i utrzymywania relacji, rozumienia emocji innych oraz reagowania na różne sytuacje społeczne,
• rozwijanie samodzielności i umiejętności potrzebnych do codziennego życia, takich jak planowanie czy organizacja,
• pomoc w radzeniu sobie z nadmierną wrażliwością na bodźce sensoryczne, takie jak dźwięki, dotyk lub światło.

Rodzaje psychoterapii, które można zastosować w przypadku osób z zespołem Aspergera obejmują:

• terapię behawioralną, koncentrującą się na eliminacji niepożądanych zachowań i zastąpieniu ich nowymi,
• terapię behawioralno-poznawczą (CBT), pomagającą w identyfikacji i zmianie negatywnych wzorców myślenia i zachowania, radzeniu sobie z lękiem i depresją, które mogą współwystępować z zaburzeniami rozwojowymi.

Asperger – co to jest i jak się objawia? Podsumowanie

Szacuje się, że zespół Aspergera dotyka od 1 do nawet 4% populacji. Mierzył się z nim Albert Einstein i Amadeusz Mozart, a obecnie znane osoby z tym zaburzeniem to Lionel Messi czy Elon Musk.

Zespół Aspergera jest złożoną dysfunkcją rozwojową, która ma wpływ na różne obszary funkcjonowania osoby nim dotkniętej. Aby poprawić jakość życia dzieci i dorosłych, borykających się z tym spektrum, ważne jest zrozumienie mechanizmu działania objawów i poznanie skutecznych metod wsparcia. Wczesna diagnoza, podjęcie odpowiedniej terapii i nauka umiejętności społecznych sprawiają, że osoby z Aspergerem mogą prowadzić w pełni satysfakcjonujące i bogate życie.