Terapia schematów

Terapia schematów została stworzona przez Jeffreya Younga i jego współpracowników.

Według twórców schematy tworzą się często na skutek doświadczeń z wczesnego okresu życia, poprzedzającego rozwój mowy, bądź okresu, gdy język nie jest jeszcze w pełni rozwiniętym narzędziem. Większość tych doświadczeń zostaje zakodowana pozawerbalnie jako obrazy, doznania cielesne i emocjonalne. W trakcie terapii te sytuacje interpersonalne są ponownie doświadczane i kontrolowane przez terapeutę. Terapię schematów należy traktować jako podstawę do zrozumienia i zmiany nieadaptacyjnych zachowań radzenia sobie.
Choć terapia schematów czerpie z terapii poznawczo-behawioralnej, jest rozszerzona o trzy dodatkowe zagadnienia: techniki doświadczeniowe, techniki skoncentrowane na emocjach oraz relację terapeutyczną.

Techniki poznawcze są często wprowadzane na początku fazy zmiany w terapii schematów. Z pomocą terapeuty pacjent zaczyna tworzyć racjonalną argumentację przeciwko schematowi. Podczas terapii omawia się cechy i pochodzenie danego schematu, poszukuje się dowodów potwierdzających i zaprzeczających prawdziwości schematu, przekształca się dowody świadczące o wiarygodności schematu czy ocenia wady i zalety związane z dotychczasowymi sposobami radzenia sobie.

Techniki behawioralne pozwalają zmniejszyć niezdrowe zachowania wynikające ze schematów oraz pomóc w przyswojeniu nowych, zdrowych zachowań. Techniki behawioralne są stosowane zwykle na dalszych etapach terapii schematów i często są poprzedzone technikami emocjonalnymi.

Do najważniejszych technik z tej grupy zalicza się technikę kierowania wyobrażeniami oraz pracę z krzesłami.

Praca z wyobrażeniami jest sposobem na dotarcie do trybu Wrażliwego Dziecka. Dzięki niej terapeuta może w bardziej bezpośredni sposób pomóc pacjentowi w poradzeniu sobie z bolesnymi emocjami, które są wynikiem trudnych bądź traumatycznych wydarzeń z dzieciństwa. Technika kierowania wyobrażeniami jest kluczową techniką otwierającą doświadczanie w terapii schematów i jest szeroko stosowana.

Technika pracy z krzesłami została zapożyczona przez terapię schematów z terapii Gestalt. Jest to metoda bardzo elastyczna. Terapeuta może poprosić pacjenta o odgrywanie różnorodnych ról, np. przedstawianie różnych swoich stron, przedstawienie swoich rodziców lub innych ważnych osób ze swojego życia. W trakcie ćwiczenia terapeuta prosi pacjenta o wielokrotne zmienianie ról i prowadzenie dialogu między różnymi postaciami. Również terapeuta może grać jakąś rolę i włączać się do dialogu. Praca z krzesłami najczęściej bywa wykorzystywana do pracy z nieadaptacyjnymi trybami radzenia sobie.

Techniki skoncentrowane na emocjach wykorzystywane w terapii schematów bazują na uruchomieniu schematów wraz ze związanymi z nimi myślami, ale też z emocjami, doznaniami cielesnymi i obrazowymi wspomnieniami. Intensywnie negatywne stany emocjonalne, takie jak nienawiść do samego siebie, niskie poczucie własnej wartości, poczucie odrzucenia, samotności, winy, wstydu, lęku, zagrożenia, smutku, obrzydzenia czy złości są wyjaśniane i przetwarzane, a następnie podlegają przekształceniu.

Relacja terapeutyczna odgrywa ważną rolę w procesie terapii oraz stanowi podłoże dla stosowanych interwencjach emocjonalnych. Terapeuta jest empatyczny, zaangażowany, naturalny, a także oferuje kontakt jako realna, prawdziwa osoba. W ograniczonym zakresie stara się zaspokoić te potrzeby pacjenta, które nie były zaspokojone w dzieciństwie. Terapeuta troszczy się o pacjenta i walczy z karzącym rodzicem w technikach wyobrażeniowych oraz wspiera pacjenta w stosowaniu nowych strategii w rzeczywistym życiu pacjenta.

W klasycznym podejściu poznawczo-behawioralnym zakłada się, że wczesne nieadaptacyjne schematy wynikają głównie z zaburzeń w procesach myślenia, a podstawową techniką pracy z nimi jest restrukturyzacja poznawcza. Mniejszą wagę przykłada się do emocjonalnych komponentów schematów. Twórcy terapii schematów zwrócili uwagę na to, że techniki poznawcze pozwalają wprawdzie pacjentowi nabrać intelektualnego dystansu wobec swoich schematów, jednak mimo ich stosowania, pacjent może nadal czuć przytłaczające emocje związane ze schematami, emocjonalnie wciąż doświadczać ich jako prawdziwych. Na przykład pacjent może stwierdzić „Racjonalnie wiem już, że nie jestem bezwartościowy. Mimo to wciąż czuję, że jestem bezwartościowy”. Jest to zgodne z wynikami badań, które wskazują, że zmiana w funkcjonowaniu poznawczym na skutek terapii nie zawsze oznacza poprawę regulacji emocjonalnej.

Terapia schematów to unowocześniona wersja terapii poznawczo-behawioralnej. Terapia schematów znalazła zastosowanie w leczeniu pacjentów z zaburzeniami osobowości, szczególnie zaburzeniem osobowości typu borderline. Oprócz tego terapia schematu ma szerokie zastosowanie w przypadku leczenia nawracających zaburzeń (np. depresja, zaburzenia lękowe, zaburzenia odżywiania, uzależnień). Dodatkowo znalazła ona również zastosowanie w leczeniu dzieci i młodzieży. Możliwa jest też psychoterapia indywidualna i grupowa w tym podejściu. Jeśli doświadczasz wymienionych problemów to terapia schematów jest dla Ciebie. W naszym Ośrodku pracujemy w tym podejściu, tutaj możesz umówić wizytę.

Terapia schematów jest też podejściem, które stale się rozwija. Jako podejście integracyjne terapia schematów może być też elastycznie łączona z innymi procedurami terapeutycznymi, na przykład dialogiem motywującym, terapią akceptacji i zaangażowania (ACT) czy terapią poznawczą opartą na uważności.

Celem terapii schematu jest lepsze zrozumienie przyczyny pojawienia się zaburzeń oraz zmiana schematów i reakcji radzenia sobie. Terapia schematu przyczynia się do poznania siebie oraz podniesienia jakości swojego życia. Dzięki temu łatwiej dbać o siebie i wchodzić w satysfakcjonujące relacje. Jednocześnie terapia schematów pozwala zrozumieć wpływ niezaspokojonych potrzeb z dzieciństwa oraz uczy dokonywania zdrowszych i bardziej adaptacyjnych wyborów w sposobie ich zaspokajania.